Chung cư

Nếu mà đem chiết tự của Hán Việt này ra thì nó mang một nghĩa bi hài. Theo các nhà Hán học, “chung cư” có tức là nơi ở chung cục. Có nhiều can hệ đến tha ma. Họ đề nghị nên viết là “chúng cư” với tức là nơi ở đông người. Nhưng tha ma thì cũng vậy. Không có tha ma cho một người. Hà Nội có rất nhiều chung cư. Không kể những số nhà trên phố có nhiều hộ ở thì bắt đầu từ thập kỷ 60 người ta cũng cho xây dựng khá nhiều chung cư mới với tên gọi là “khu tập thể”. Khu tập thể Nguyễn Công Trứ, Nam Đồng, Kim Liên… là nhà xây lợp ngói thấp tầng có công trình vệ sinh và bếp nấu chung. Diện tích một căn thường từ 16 đến 20m². Buổi sáng là cảnh xếp hàng rồng rắn ở nhà vệ sinh chung. Buổi chiều xếp xô chậu ở phòng tắm công cộng. Mỗi tầng chỉ có hai phòng tắm và hai phòng vệ sinh dùng cho khoảng gần hai chục gia đình. Căn bếp nấu chung không đủ chỗ, người ta biến nhà cầu trước cửa thành bếp nấu của nhà mình. Bếp dầu, nồi xoong, vại cà và phuy nước chăng ngang. Luộc măng, rán chả lá lốt, phi hành tỏi thơm váng. Nhiều hôm ăn cơm với đậu hủ luộc vẫn nghe đủ mùi thịnh soạn. Khu Trung Tự, Văn Chương, Giảng Võ, Thành Công, Thanh Xuân… hoàn toàn là những dãy nhà hộp chiếm diện tích khá lớn được xây dựng sau. Lúc này khái niệm về nhà tập thể cũng đã hư hao đi ít nhiều. Các căn hộ biệt lập có đủ công trình phụ. Chỉ còn cái bóng điện cầu thang không bao giờ tắt là của chung. Căn hộ ở khu tập thể được phân cho cán bộ, công nhân viên chức thuê. Diện tích tùy theo chức vụ. Có ca dao tự an ủi hồi ấy: xem thêm Ông nhỏ ở cái nhà thật to. Ông to ở vài nhà nhỏ… là nói đến cán bộ nhỏ ở nhà tập thể và cán bộ to ở biệt thự. Khu tập thể có nhiều sinh hoạt tập thể. Hội họp tết nhất cho người lớn. Học hành và yêu nhau cho thanh niên. Chơi đùa thể thao cho thiếu niên và cụ già. Đội bóng thiếu niên nhà B1 đá với B2 ở khoảng sân giữa hai khối nhà. Anh B3 hôn chị B4 ở đầu nhà B6. Cưới nhau thuê xe đón dâu chạy một vòng lên Hồ Tây lại quay về đúng chỗ cũ. Giờ thì những building hai chục tầng mọc lên la liệt khắp Hà Nội và những vùng ngoại ô. Không ai gọi đó là những khu nhà tập thể nữa. Vì quy mô căn hộ tập thể 20m2 đã thành định nghĩa vững chắc trong đầu người ta mất rồi. Những chung cư cao tầng có cầu thang máy và hầm để xe. Căn hộ rộng hàng trăm mét vuông có đến vài toilet. Vẫn có nhiều thứ giống với khu nhà tập thể. Bóng điện chuồng xí không bao giờ tắt. Tiền điện đã được tính vào phí dịch vụ rồi. Đèn mà tắt chỉ vài phút người ta sẽ gọi điện cho ban quản lý tòa nhà tức khắc. Chung cư vẫn có một sinh hoạt duy nhất gắn kết cộng đồng như hồi ở nhà tập thể. Đó là thỉnh thoảng kéo nhau xuống sân chung căng biểu ngữ khiếu nại chủ đầu tư tòa nhà về những dịch vụ được cung cấp không tương hợp với số tiền họ nộp. Chung cư cao cấp không chỉ dành cho cán bộ cao cấp. Ai cũng có click here thể ở, miễn sao đồng cấp về tiền bạc. Đủ để mua và đủ để phí tổn dịch vụ hàng tháng. Thế nên cán bộ cao cấp, nhà khoa học, văn nghệ sĩ và đám tù hãm ma túy tỉnh xa nhiều khi chung một mái nhà. Chẳng nên gọi đó là khu tập thể nữa. Trên đời không có tập thể nào nhiều thành phần đến thế. Chung cư cao ốc mọc lên với tốc độ quá nhanh. Nền giáo dục phổ biến không kịp cập nhật. Không có bài học nào trong chương trình phổ quát dạy trẻ em, người lớn cách sống ở chung cư. Người ta vẫn ứng xử với nó như ở khu tập thể ngày xưa. Lạ nhất là chuyện người thì mới nhưng thói quen hoàn toàn cũ. Đại khái cửa giả mở phanh, ca nhạc và xào nấu ỏm tỏi. Rác rưởi vứt ra hành lang chung. Thắp hương cả bó lên bàn độc khiến cho hệ thống báo cháy kêu inh ỏi. Biến buồng thang máy thành chỗ cho trẻ con ăn bột. Nửa đêm khoan trộm vài chiếc vít nở đánh thức cả tòa nhà. Ở chung cư là điều tất yếu, mọi thành thị đều phải tuân theo quy luật tăng trưởng dân số. Người Hà Nội có may mắn hơn nơi khác là đã từng có kinh nghiệm ở chung cư cả to và nhỏ từ hơn nửa thế kỷ rồi. Nhưng dường như giờ ít người muốn ra chung cư ở. Chẳng biết như thế có vung phí kinh nghiệm hay không? Tháng 7- 2014 ĐỖ PHẤN